Xanım Zeynəbi-Kübra (s.ə) Yezidin sarayında gözləri qardaşı İmam Hüseynin (ə) qanlı başına sataşdığı zaman, qəlbləri dəhşətə gətirən kədərli səslə fəryad edərək dedi:

يا حُسَيْناهُ! يا حَبيبَ رَسُولِ اللَّهِ! يَابْنَ مَكَّةَ وَ مِنى‌، يَابْنَ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ سَيِّدَةَ النِّساءِ، يَابْنَ بِنْتِ الْمُصْطَفى‌

“Vay Hüseyn, ey Alalh Rəsulunun sevdiyi! Ey Məkkə və Minanın oğlu! Ey bütün aləmin qadınlarından üstün olan Fatimeyi-Zəhranın (s.ə) oğlu! Ey Muhəmməd Mustafanın (s) qızının oğlu!”

Bu hadisənin ravisi nəql edir: Allaha and olsun, Zeynəbin (s.ə) bu nidası ilə məclisdə olanların hamısı ağladı və Yezid həmin halda sakitcə dayanmışdı. Yezid “xeyzəran” çubuğunu gətizdirib onunla İmam Hüseynin (ə) dodaqlarına, dişlərinə vurdu. (Həmin məclisdə iştirak edən Peyğəmbər (s) səhabəsi) Əbu Bərzə Əsləmi Yezidə xitab edərək dedi: “Əlindəki çubuqla Fatimənin (s.ə) övladı Hüseynin (ə) dişlərinə vurursanmı?! Mən öz gözlərimlə Peyğəmbərin (s) Hüseynin (ə) və qardaşı Həsənin (ə) dodaq və dişlərindən öpdüyünü görüb belə buyurduğunu eşitmişəm:

أَنْتما سَيِّدا شَبابِ أهْلِ الْجَنَّةِ، فَقَتَلَ اللَّهُ قاتِلَكُما وَلَعَنَهُ، وَأَعَدَّ لَهُ جَهَنَّمَ وساءَتْ مَصيراً

“Siz iki nəfər Cənnət gənclərinin ağasısınız. Allah sizi öldürənləri öldürsün və onlara lənət etsin, onları Səhənnəmə atsın. Ora necə də pis yerdir!”

Yezid qəzəbləndi və göstəriş verdi ki, onu məclisdən çıxarsınlar. Məğrurluq badəsilə məst olan Yezid Kərbəlada qalib gəldiyini güman edərək onun və Bəni-Üməyyənin İslamın əsas prinsiplərinə iman gətirmədiklərinin digər canlı şahidi olan bu şeirləri uca səslə oxudu:

لَيْتَ أَشْياخي بِبَدْرٍ شَهِدُوا

جَزِعَ الْخَزْرَجُ مِنْ وَقْعِ الْأَسَلْ‌

فَأَهَلُّوا وَاسْتَهَلُّوا فَرَحاً

ثُمَّ قالُوا يا يَزيدُ لاتَشَلْ‌

لَسْتُ مِنْ‌ خِنْدَفَ إِنْ لَمْ أَنْتَقِمْ‌

مِنْ بَني أَحْمَدَ، ما كانَ فَعَلْ‌

“Kaş, bu gün mənin Bədr döyüşündə öldürülən böyüklərim Xəzrəc qəbiləsinin nizə zərbələrindən necə ah-nalə etdiyini görəydilər! Həmin halda şadlıqdan fəryad edər və deyərdilər: Ey Yezid! Əllərin var olsun! Əgər Əhməd (Rəsulullah (s)) övladlarından intiqam almasam, mən Xindəf övladlarından[1] deyiləm!”

Bu zaman Əli ibn Əbutalibin (ə) qızı Zeynəb (s.ə) ayağa qalxdı və fəsahətli bir xütbə oxuyaraq buyurdu:

أَلْحَمْدُللَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ، وَصَلَّى اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ وَآلِهِ أجْمَعينَ، صَدَقَ اللَّهُ كَذلِكَ يَقُولُ: ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُون أَظَنَنْتَ يا يَزِيدُ حَيْثُ أَخَذْتَ عَلَيْنا أَقْطارَ الْأَرْضِ وَآفاقَ السَّماءِ، فَأَصْبَحْنا نُساقُ كَما تسُاقُ الأُسارى‌ أَنَّ بِنا عَلَى اللَّهِ هَواناً، وَبِكَ عَلَيْهِ كَرامَةً وَأَنَّ ذلِكَ لِعِظَمِ خَطَرِكَ عِنْدَهُ، فَشَمَخْتَ بِأَنْفِكَ، وَنَظَرْتَ فِي عِطْفِكَ جَذْلانَ مَسْرُوراً حِينَ رَأَيْتَ الدُّنْيا لَكَ مُسْتَوْثِقَةٌ وَالْأُمُورَ مُتَّسِقَةٌ وَحِينَ صَفا لَكَ مُلْكُنا وَسُلْطانُنا، فَمَهْلًا مَهْلًا، أَنَسِيتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ: وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِى لَهُمْ خَيْرٌ لّاَنْفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْماً وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ

“Həmd və səna yalnız aləmlərin Rəbbi olan Allaha məxsusdur! Allahın salamı olsun onun göndərdiyinə və ailəsinə! Allah doğru demiş və belə buyurmuşdur: “Pis əmələ mürtəkib olanların işi o yerə çatdı ki, Allahın ayələrini inkar etdilər və onu masqaraya qoydular.”[2] Ey Yezid! İndi göy və yeri (müxtəlif cəhətlərdən) bizə dar etdiyin və bizi əsirlər kimi hər tərəfə çəkdiyin üçün elə güman edirsən ki, biz Allah yanında xar, sən isə hörmətli oldun? Elə təsəvvür etdin ki, bu, sənin Allah yanındakı məqam və dəyərinin nişanəsidir? Həmin səbəbdən, təkəbbürlük etdin və öyündün, dünyanın sənin kəməndinə və işlərinin sahmana düşdüyünü və bizim mülk və xilafətimizi ixtiyarına keçirdiyini gördüyündən şad oldun. Yavaş ol! Allahın belə buyurduğunu unutmusan: “Kafir olanlar (və tüğyan yolunu tutanlar) elə təsəvvür etməsinlər ki, onlara verdiyimiz möhlət onların xeyrinədir. Biz onlara günahlarını artırmaları üçün möhlət veririk və onlar üçün xaredici əzab vardır.”[3]

Xütbəsinin davamında buyurdu:

أَ مِنَ الْعَدْلِ يَابْنَ الطُّلَقاءِ! تَخْدِيرُكَ حَرائِرَكَ وَإِمائَكَ، وَسَوْقُكَ بَناتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّم سَبايا، قَدْ هَتَكْتَ سُتُورَهُنَّ، وَأَبْدَيْتَ وُجُوهَهُنَّ، تَحْدُو بِهِنَّ الْأَعداءُ مِنْ بَلدٍ الى‌ بَلدٍ، يَسْتَشْرِفُهُنَّ أَهْلُ الْمَناهِلِ وَالْمَناقِلِ، وَيَتَصَفَّحُ وُجُوهَهُنَّ الْقَرِيبُ وَالْبَعِيدُ، وَالدَّنِيُّ وَالشَّرِيفُ، لَيْسَ مَعَهُنَّ مِنْ رِجالِهِنَّ وَلِيُّ، وَلا مِنْ حُماتِهِنَّ حَمِيٌّ، وَكَيْفَ يُرْتَجى‌ مُراقَبَةُ مَنْ لَفَظَ فُوهُ أَكْبادَ الْأَزْكِياءِ، وَنَبَتَ لَحْمُهُ مِنْ دِماءِ الشُّهَداءِ، وَكَيْفَ يَسْتَبْطِأُ فِي بُغْضِنا أَهْلَ الْبَيْتِ مَنْ نَظَرَ إِلَيْنا بِالشَّنَفِ وَالشَّنَآنِ وَالْإِحَنِ وَالْأَضْغانِ، ثُمَّ تَقُولُ غَيْرَ مُتَّأَثِّمٍ وَلا مُسْتَعْظِمٍ:

لَأَهَلُّوا واسْتَهَلُّوا فَرَحاً

ثُمَّ قالُوا يا يَزيدُ لا تَشَلْ‌

مُنْتَحِياً عَلى‌ ثَنايا أَبِي عَبْدِاللَّهِ سَيِّدِ شَبابِ أَهْلِ الجَنَّةِ، تَنْكُتُها بِمِخْصَرَتِكَ، وَ كَيْفَ لا تَقُولُ ذلِكَ وَقَدْ نَكَأْتَ الْقَرْحَةَ، وَاسْتَأْصَلْتَ الشَّأْفَةَ بِإِراقَتِكَ دِماءَ ذُرّيَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، وَنُجُومِ الْأَرْضِ مِنْ آلِ عَبْدِالمُطَّلِبِ، وَتَهْتِفُ بِأَشْياخِكَ، زَعَمْتَ أَنَّكَ تُنادِيهِمْ، فَلَتَرِدَنَّ وَشِيكاً مَوْرِدَهُمْ وَلَتَوَدَّنَّ أَنَّكَ شَلَلْتَ وَبَكِمْتَ، وَلَمْ تَكُنْ قُلْتَ ما قُلْتَ وَفَعَلْتَ ما فَعَلْتَ.

“Ey azad olmuş kafirlərin oğlu![4] Sənin qadın və kənizlərini pərdə arxasında oturtmağın, Allah Rəsulunun (s) qızlarını isə əsir edərək o tərəf-bu tərəfə çəkməyin, onların hörmət və iffət pərdəsini yırtdığın halda, onları camaatın gözü önündə düşmənlər vasitəsi ilə şəhərlərdə dolandırmağın və küçə-bazarlardakı camaatın onların tamaşasına durması və onların yanında kişiləri və himayə edənləri olmadığı halda, yaxın və uzaq, alçaq və şərəfli şəxslərin onların üzlərinə baxması ədalətdəndirmi? (Amma bu sözlərin nə faydası? Ona görə ki, anası) pakların ciyərini yeyən (Yezidin nənəsi ciyəryeyən Hindin macərasına işarədir) və əti şəhidlərin qanı ilə möhkəmlənən şəxsin himayə və qorumasına necə ümid etmək olar?! Bizə məğrurcasına, nifrət, qəzəb və kinlə nəzər salan, günah hissi keçirməyən, öz zülmünü böyük saymayan və “Kaş, mənim babalarım burada olaydı və bu səhnələri görəydi! Onlar şadlıq və sevincdən fəryad edərək deyərdilər: “Ey Yezid, əllərin var olsun!” – deyən kəs biz Əhli-beytlə (ə) düşmənçiliyə necə tələsməz?! “Bu cümlələri Cənnət gənclərinin ağası Əba-Əbdillahın dodaqlarına, dişlərinə çubuqla vurduğun halda deyirsən. Bəli, Allah Rəsulunun (s) övladları və Əbdülmüttəlib xanədanından yer üzünün ulduzları olanların qanını axıtdığın, qəlblərimizin yarasını sızlatdığın və bizim xanədanımızın soy-kökünü təhdid etdiyin halda, nə üçün də belə sözlər deməyəsən?! Sən babalarını çağırır və təsəvvür edirsən ki, sənin səsini eşidəcəklər! (Heç də tələsmə!) Tezliklə onlara qovuşaqcaqsan! Həmin gün arzu edəcəksən ki, kaş, əllərim şil, dilim lal olaydı və bu sözləri deməyəydim və bu işləri yerinə yetirməyəydim!”

Sonra sözlərinə əlavə etdi:

أَللَّهُمَّ خُذْ بِحَقِّنا، وَانْتَقِمْ مِنْ ظالِمِنا، وَأَحْلِلْ غَضَبَكَ بِمَنْ سَفَكَ دِماءَنا، وَقَتَلَ حُماتَنا، فَوَاللَّهِ ما فَرَيْتَ إِلّا جِلْدَكَ، وَلا حَزَزْتَ إِلّا لَحْمَكَ، وَلَتَرِدَنَّ عَلى‌ رَسُولِ اللَّهِ بِما تَحَمَّلْتَ مِنْ سَفْكِ دِماءِ ذُرِّيَّتِهِ، وَانْتَهَكْتَ مِنْ حُرْمَتِهِ فِي عَتْرَتِهِ وَ لُحْمَتِهِ، حَيْثُ يَجْمَعُ اللَّهُ شَمْلَهُمْ، وَيَلُمُّ شَعْثَهُمْ، وَيَأْخُذُ بِحَقِّهِمْ‌ وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِى سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتاً بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ وَحَسْبُكَ بِاللَّهِ حاكِماً، وَ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ خَصِيماً، وَبِجَبْرَئِيلَ‌ ظَهِيراً، وَسَيَعْلَمُ مَنْ سَوّى‌ لَكَ وَ مَكَّنَكَ مِنْ رِقابِ المُسْلِمِينَ، بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا، وَأَيُّكُمْ شَرٌّ مَكاناً، وَأَضْعَفُ جُنْداً

“İlahi! Bizim haqqımızı geri al, bizə zülm edənlərdən intiqam al və Öz qəzəbini bizim qanımızı tökən və bizim hamilərimizi öldürən kəsə nazil et! (Ey Yezid!) Allaha and olsun, (bu xəyanətlə) yalnız öz dərini soymaq və öz ətini kəsməkdən, həqiqətdə, özünü məhv etməkdən başqa heç bir şey etmədin! Şübhəsiz, Allah Rəsulunun (a) övladlarının qanını töküb o Həzrətin ailəsi və ciyərparələrinin hörmətini sındırmaq kimi günah yükünü çiyinlərində daşıdığın halda, Allah Rəsulu (s) ilə görüşəcəksən. Orada Allah onları bir yerə toplayacaq, onların pərişanlığını aradan qaldıracaq və onların intiqmını (haqqını) alacaqdır. (Bəli,) “Allah yolunda öldürülənləri ölü hesab etmə, əksinə onlar diridirlər və Rəbbi yanında ruzi yeyirlər. [5] Hakimi Allah, sənə etiraz edənin Allahın Rəsulu (s) və onun şahid və hamisinin Cəbrail olacağı bir məhkəmədə hazır olmağın kifayətdir. Tezliklə hökuməti sənin üçün hazırlayan və səni müsəlmanlara hakim edən kəs, zalimlərə necə pis bir cəza veriləcəyini biləcək və hansı şəxsin yerinin pis və kimin qoşununun daha zəif və aciz olduğunu anlayacaqdır.”

Sonra xanım Zeynəb (s.ə) xütbəsini bu sarsıdıcı cümlələrlə sona çatdırdı:

وَلَئِنْ جَرَّتْ عَلَيَّ الدَّواهِي مُخاطَبَتَكَ، إِنِّي لَأَسْتَصْغِرُ قَدْرَكَ، وَأَسْتَعْظِمُ تَقْرِيعَكَ، وَأَسْتَكْثِرُ تَوْبِيخَكَ، لكِنَّ العُيُونَ عَبْرى‌، وَالصُّدُورَ حَرّى‌، أَلا فَالْعَجَبُ كُلُّ الْعَجَبِ لِقَتْلِ حِزْبِ اللَّهِ النُّجَباءِ بِحِزْبِ الشَّيْطانِ الطُّلَقاءِ، فَهذِهِ الْأَيْدِي تَنْطِفُ مِنْ دِمائِنا، وَالأَفْواهُ تَتَحَلَّبُ مِنْ لُحُومِنا، وَتِلْكَ الجُثَثُ الطَّواهِرُ الزَّواكِي تَنْتابُها العَواسِلُ، وَتُعَفِّرُها امَّهاتُ الْفَراعِلِ. وَلَئِنِ اتَّخَذْتَنا مَغْنَماً لَتَجِدَ بِنا وَشِيكاً مَغْرَماً حِيْنَ لا تَجِدُ إلَّا ما قَدَّمَتْ يَداكَ، وَما رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ، وَإِلَى اللَّهِ الْمُشْتَكى‌، وَعَلَيْهِ الْمُعَوَّلُ، فَكِدْ كَيْدَكَ، وَاسْعَ سَعْيَكَ، وَناصِبْ جُهْدَكَ، فَوَاللَّهِ لا تَمْحُو ذِكْرَنا، وَلا تُمِيتُ وَحْيَنا، وَلا تُدْرِكُ أَمَدَنا، وَلا تَرْحَضُ عَنْكَ عارَها، وَهَلْ رَأيُكَ إِلّا فَنَدٌ، وَأَيّامُكَ إِلّا عَدَدٌ، وَجَمْعُكَ إِلّا بَدَدٌ؟ يَوْمَ يُنادِي الْمُنادِي: أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظّالِمِينَ. وَالْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، أَلَّذِي خَتَمَ لِأَوَّلِنا بِالسَّعادَةِ وَالْمَغْفِرَةِ، وَلِآخِرِنا بِالشَّهادَةِ وَالرَّحْمَةِ. وَنَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ يُكْمِلَ لَهُمُ الثَّوابَ، وَيُوجِبَ لَهُمُ الْمَزيدَ، وَيُحْسِنَ عَلَيْنَا الْخِلافَةَ، إِنَّهُ رَحيمٌ وَدُودٌ، وَحَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكيلُ.

“Ruzigarın böyük müsibətləri məni səninlə danışmağa məcbur etsə də, (bil ki,) həqiqətən, mən sənin dəyərini kiçik, səni məzəmmət etməyi böyük hesab edir və səni çox danlayıram, lakin nə edim ki, gözlər yaşlı və sinələr dağlıdır! Mənəvi və seçilmiş bir dəstənin şeytan dəstəsi və azad edilmiş qulların əli ilə öldürülməsi, bizim qanımızın bu (napak) pəncələrdən axması və bizim ətimizin parçalarının ağızlarınızdan çölə düşməsi çox təəccüblüdür. Sizlər vəhşi canavarlar kimi daim o pak bədənlərin sorağına gedir və kaftar balaları onları torpağa sürtür. Əgər bu gün bizə (qələbə çalmağını) qənimət hesab edirsənsə, tezliklə öz əkdiyin məhsulundan başqa, digər bir şeyi tapmayacağın gün onun sənin zərərinə tamamlanacağını görəcəksən. Əsla Allah-Taala bəndələrinə zülm etməz. Mən yalnız Allaha şikayətimi bildirir və yalnız Ona etimad edirəm! (Ey Yezid!) Nə qədər hiylən varsa işə sal və bacardığın qədər təlaş göstər. Amma Allaha and olsun ki, (bütün bu təlaşlarınla) bizim (xatirəmizi) yaddaşlardan silə bilməyəcək və bizim vəhy çırağımızı söndürməyi bacarmayacaq, bizim mövqe və məqamımıza zərər vura bilməyəcəksən. Bu işin xaredici ləkəsi əsla sənin üzərindən silinməyəcək. Sənin düşüncən zəif və hakimiyyətinin müddəti qısadır və bir nida edənin “Allahın lənəti olsun zalımlara!” – deyə səsləndiyi gün sənin cəmiyyətin pərakəndə olacaq. Həmd və səna yalnız aləmlərin Rəbbi olan və bizim işimizin başlanğıcını səadət və bağışlanmaq, işimizin sonunu isə şəhadət və rəhmət olaraq təqdir edən Allaha məxsusdur! Allahdan həmin şəhidlərə kamil şəkildə mükafat verməsini və mükafatlarını artırmasını diləyir və ondan bizi onların yaxşı canişinləri etməsini (istəyirəm). O, mehriban və sevimlidir. Allah bizə kifayətdir və O, bizim ən yaxşı hamimizdir.”[6]

Bu xütbə İslam tarixinin ən fəsahətli və ən sarsıdıcı xütbələrindən biridir. Sanki o tamamilə Əli ibn Əbutalibin üstün ruhu və bənzərsiz şücaətindən qaynaqlanmış və qızı Zeynəbi-Kübranın dilindən cari olmuşdur. Belə ki, atasının həmin dili və həmin məntiqi ilə danışır.

Qeyd etməliyik ki, bu xütbə yeddi hədəfi izləyən yeddi hissədən təşkil olunmuşdur:

1. Əvvəlcə İslamın bu cəsur qadını bir neçə sarsıdıcı cümlə ilə Yezidin təkəbbürünü sındırır və Quran ayələri ilə Allah dərgahındakı mövqeyini aydınlaşdıraraq deyir: Əsla hökumət, sərvət və saraydan faydalanmağı ilahi üstünlüyünə dəlil hesab etmə, sən Allahın onların çiyinlərinin günah yükü ilə dolması üçün özbaşına buraxdığı, sonra hər şeydən məhrum olaraq Cəhənnəmə göndərdiyi kəslərin nümunəsisən.

2. İkinci hissədə Peyğəmbərin (s) Yezidin əcdadı ilə rəftarını və Məkkənin fəthi zamanı hamını əfv etməsini Peyğəmbərin övladını öldürmək, kəsilmiş başları və onların əsir olan xanədanını şəhərbəşəhər gəzdirmək kimi Yezidin pis əməli ilə müqayisə edilir və Yezidin alnına batillik möhrü vurur.

3. Üçüncü hissədə Yezidin küframiz sözləri xatırlanır, onun imansız olmasına təkid edilir və tezliklə əcdadlarının aqibətinə düçar olacağı və Cəhənnəmə gedəcəyi bildirilir.

4. Sonra Kərbəladakı şəhidlərin, xüsusən də, Peyğəmbər (s) xanədanından olan şəhidlərin uca məqamına işarə edir və onların varlığı ilə iftixar etməyi bu xanədan üçün böyük imtiyaz hesab edir.

5. Sonra Yezidin hüzurunda Qiyamətdəki hakimi — Allah, tərəf müqabili Peyğəmbər və şahidləri Allahın mələkləri olan ilahi ədalət məhkəməsinə işarə edir. Belə bir məhkəmənin sonu bəllidir.

6. Sonra Yezidi qeyri-adi şəkildə təhqir etməyə başlayır və hətta belə buyurur: Əgər ruzigar mənə zülm edərək məni bir əsir qadın tək sənin taxtının ayağına gətirdisə, mənim sənə dəyər verdiyimi təsəvvür etmə! Sən mənim xitab etməyimə layiq deyilsən və əgər səninlə danışıramsa, bu çarəsizliyimdəndir.

7. Öz sözlərinin sonuncu hissəsində Allaha nübuvvət xanədanına rəhmət və kəramətlə başlayan sonsuz nemətlər verdiyi, şəhadət və kəramətlə başa çatdırdığı üçün həmd-səna deyir. (”Aşura – Tarixin ən böyük qəhrəmanlıq salnaməsi”, Ayətullah Məkarim Şirazi, səh.596-603.)