Əzadar klassiklərimizi tanıyırıqmı?

Aradan 14 əsr keçməsinə baxmayaraq, “Kərbəla müsibəti” və “İmam Hüseynin (ə) qiyamı”nın mahiyyəti öz təzəlik və təravətini itirməmiş və sanki dünən yaşanmış bir faciə kimi yaddaşlara, zehinlərə çökmüş, qəlblərdə öz hərarətini qoruyub saxlamışdır.

Görəsən bu məhəbbətin və hərarətin sirri nədədir?

Bunun sirri hər şeydən öncə bu məzlumanə və İlahi qiyamın həqqaniyyətində, sonra da Əhli-beyt (ə) və onların şanlı yolunu izləyənlərin mümkün olan hər vəsilə və imkandan yararlanaraq bu qiyamın mahiyyətini açıqlayıb, yaşatmalarında və hidayət məşəlinin sönməməsi üçün hər növ cəfaya dözmələrindədir.

Bəli, Kərbəla adını yaşatmaq-cihadı, əmr be mərufu, nəhy əz münkəri və şəhadət eşqini yaşatmaq deməkdir.

Aşuranı yaşatmaq – izzəti, şücaəti, səbri və ixlası, vəfa və sədaqəti, Haqqa təslimiyyət və rizanı yaşatmaq deməkdir.

İmam Hüseyni (ə) yaşatmaq – Peyğəmbərin (s) təbliğini, vəsiyyətini və əmanətini yaşatmaq deməkdir.

Unudulmaz və bənzərsiz Kərbəla müsibəti haqqında günümüzə qədər müxtəlif dillərdə -bənzəri bəlkə də heç bir hadisə haqqında görülməmiş, minlərcə şer və məqalələr, ədəbi əsərlər, kitablar yazılmış və insanlığa çatdırılmışdır.

Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında Kərbəla müsibəti ilə bağlı qələmə alınmış yazı nümunələrinə gəldikdə qeyd etmək lazımdır ki, hələ Füzuli dövründə yazılan mərsiyə və növhə şeri sonra böyük vüsət tapmış və Füzulidən sonra bir çox Azərbaycan yazarları bu şer növünə rəğbət göstərərək, dəyərli nümünələr ərsəyə gətirmişlər.Bu baxımdan 19-cu əsr Azərbaycan ədəbiyyatının əsas hissəsini mərsiyyələrin təşkil etdiyini desək yanılmarıq. Əslində bu mövzunu bir yazıda tam şəkildə araşdırmaq qeyri mümkündür. Amma təkcə onu demək kifayətdir ki, 19-cu əsrdə 50-dən çox yazar fars və Azərbaycan dillərində növhə və mərsiyələr yazmışdır. Xalqımızın sevimli şairləri Abbasqulu Ağa Bakıxanov, Seyid Əzim Şirvani, Qasım Bəy Zakir, Mirzə Ələkbər Sabir, Xurşudbanu Natəvan və s. də onların sıralarında yer almaqdadır.

19-cu əsr Azərbaycan ədəbiyyatında Kərbəla haqqında yazılmış yazı nümunələrini incələdikcə məlum olur ki, bu nümunələrin tam əksəriyyəti nəzmlə yazılmışdır. Digər maraqlı cəhət isə odur ki, Füzuli və onun çağdaşlarından fərqli olaraq yazılan növhə və mərsiyələrdə, qəzəl və qəsidələrdə Kərbəla vaqiəsinin səbəb və mahiyyətindən daha çox, Kərbəla qiyamında iştirak edən (və hətta iştirak etməsi dəqiq məlum olmayan) fərdlərin tərənnüm və vəsfinə daha çox yer verilir.

Misal üçün Azərbaycan şairlərinin mərsiyə divanlarında “Şəhrəbanu”nun (İmam Hüseynin (ə) xanımı) əhvalatı və onun Kərbəlaya getməsi haqqda çoxlu şerlər var. Bu fakt tarixi nöqteyi-nəzərdən şübhəli olsa da, bizim üçün maraqlı olan Azərbaycan yazarlarının mərsiyələrində təkrar-təkrar yer almasıdır.

19-cu əsr Azərbaycan klassiklərindən biri olan Abbasqulu Ağa Bakıxanov mərsiyə və bu tip qəzəllərini Qüdsi təxəllüsü ilə yazmışdır. Onun yazdığı beytlərin əksəriyyətinin cavan Əli Əkbərin mədhinə həsr olunduğunun şahidi oluruq:

Kərbəla, saxlagilən nəşi-Əliəkbərimi,

Verirəm çünki əmanət sənə gülpeykərimi.

Qasım Bəy Zakirin beytlərində isə daha çox Əhli-beyt (ə) xanımlarına ehtiram hiss olunmaqdadır:

Dəxi Zakiri hesab et səgi-kuyi-Kərbəladən,

Behəqi-fəğani-Zəhra, behəqi-əzab Zeynəb.

Şairə xanım Xurşudbanu Natəvan isə beytlərinin birində özünü Xanım Fatimeyi-Zəhranın (s.ə) kənizinə nisbət verərək bunları deyir:

Fatimənin kənizi, bu qissəni eylə kim, tamam,

Bir-birə dəydü mərdü zən, şurə gəlibdü xasu am,

Növhə edər bu Natəvan, rüzü şəb ağlayar müdam,

Tapmasa bir dəri-nicat, dari-bəqayə gəlməsün.

Seyid Əzim Şirvaninin isə mənsub olduğu Əhli-beytin (ə) müsibətinə özünəməxsus matəm saxlamasını və yad etməsini aşağıdakı beytindən aydın görmək mümkündür:

Ağla bu matəmdə, ey Seyyidi-bəxti-qarə,

Nəzm elə bu matəmi, şövq ilə sübhü məsa.

Əcrini axır verir padşəhi-Kərbəla,

Həşrdə fəryadına şafeyi üsyan gəlir.

Məhz Seyid Əzim yaradıcılığlında bütün Kərbəla iştirakçılarıının adlarının birər-birər çəkilməsinin və onların ayrı-ayrı mədh olunmasının şahidi oluruq:

Doğrandı bu gün Ovn Əli, Fəzl ilə Cəfər,

Qəltan olub al qanına Əbbasi-dilavər,

Qasim boyanıb qanına həm, Əkbərü Əsğər,

Məqbul ola, ey, dust, bu qurbanı Hüseynin.

Bu şairlərin siyahısını çox uzatmaq olar, amma bir məqamı da vurğulamaq yerinə düşər ki, bir çox şairlər bu növ şerlərini, qəzəl və qəsidələrini təxəllüslə yazmışlar ki, onların əsl adları sual altında qalmaqdadır?!

Azərbaycan ədəbiyyatında Kərbəla müsibəti ilə bağlı ürək yanğısıyla yazılmış bu yazı nümunələri əsrlərdən bəri Azərbaycan xalqının Əhli-beytə (ə) olan sevgisinin bariz nümunəsi olaraq bu millətin avamından tutmuş aliminə qədər Əhli-beyt (ə) arasıda qırılmaz rabitəsinin olduğunu sübut edir.

Lakin 70 illik sovet hakimiyyətinin milli və mənəvi dəyərləri aradan aparmaq siyasəti nəticəsində bu kimi çox həqiqətlər xalqdan gizlədilmiş və sözün əsl mənasıda inanc sahibi- ziyalılarımız, dühalarımız, şair və yazıçılarımız xalqa tam başqa bir cilddə (ateist, mürtəd kimi) təqdim olumuşdur. Bunu satirik şair Mirzə Ələkbər Sabirin misalında yəqinliklə söyləyə bilərik. Belə ki,

Sabira, hər il əza saxla Əliəkbərə sən,

Kərbəladə gədib ağla o şahi davərə sən,

Gəl qiyamətdə bu cəm ilə səfi, məşhərə sən,

Qalma həsrət iki dünyada bu mövla üzünə

söyləyən şairi, xalqa

Cin görürəm, şeytan görürəm qorxmuram,

Harda müsəlman görürəm qorxuram

misralarının müəllifi kimi tanıtdırmışlar. Halbuki şair bu tip satirik şerləri ilə dövrünün cahil, İslamı gözdən salan, üzdəniraq “din xadimlərini” ifşa etmişdir.

Allah Təala öz qələmləri ilə, xütbələri ilə, avazları ilə və ən azından öz göz yaşları ilə İmam Huseynə (ə) əzadarlıq edənlərə İmam Hüseynin (ə) şəfaətini nəsib etsin. Amin!

Sonda bunu qeyd etməyi özümə vacib bilirəm ki. əgər biz bir millət olaraq yenidən Nəsrəddin Tusilər, M.Füzulilər, Seyyid Əzimlər, Əbuturablar, Məhəmməd Əminlər yetişdirməyə niyyətliyiksə, mütləq və mütləq öz milli, dini kimliyimizə qayıtmalıyıq.